5.1 Ph­¬ng ph¸p s¾c ký giÊy

 

Ph­¬ng ph¸p s¾c ký giÊy, còng nh­ ph­¬ng ph¸p s¾c ký líp máng, ®­îc ¸p dông trong kiÓm nghiÖm chÊt l­îng thuèc ®Ó ®Þnh tÝnh, thö tinh khiÕt, b¸n ®Þnh l­îng vµ ®Þnh l­îng.

Sù t¸ch c¸c chÊt b»ng ph­¬ng ph¸p s¾c ký giÊy dùa chñ yÕu trªn sù kh¸c nhau vÒ hÖ sè ph©n bè cña chóng gi÷a hai pha láng: Mét pha tÜnh vµ mét pha ®éng. Pha tÜnh ë ®©y lµ n­íc cã s½n trong sîi celulose cña giÊy, hoÆc thµnh phÇn th©n n­íc tõ hçn hîp dung m«i cña pha ®éng ®­îc hót chän läc vµo giÊy. Pha ®éng lµ mét hÖ dung m«i thÝch hîp cho sù t¸ch ®· ®­îc quy ®Þnh trong c¸c chuyªn luËn.

Møc ®é di chuyÓn cña mét chÊt ®­îc ®Æc tr­ng bëi hÖ sè di chuyÓn (Rf) vµ tÝnh b»ng tû lÖ gi÷a kho¶ng c¸ch di chuyÓn cña chÊt ®ã vµ kho¶ng c¸ch di chuyÓn cña dung m«i:

                                 Rf = a/b.

trong ®ã: a lµ kho¶ng c¸ch di chuyÓn cña chÊt ph©n tÝch,

                b lµ kho¶ng c¸ch di chuyÓn cña dung m«i.

Gi¸ trÞ Rf bao giê còng nhá h¬n 1.

Trong tr­êng hîp s¾c ký liªn tôc kh«ng cßn x¸c ®Þnh ®­îc giíi tuyÕn cña dung m«i, ng­êi ta dïng hÖ sè di chuyÓn Rr. Rr lµ tû sè gi÷a kho¶ng c¸ch di chuyÓn cña chÊt ph©n tÝch vµ kho¶ng c¸ch di chuyÓn cña chÊt dïng lµm chuÈn so s¸nh. Gi¸ trÞ Rr cã thÓ nhá h¬n hay lín h¬n 1.

C¸ch tiÕn hµnh

ChuÈn bÞ b×nh s¾c ký: B×nh s¾c ký lµ nh÷ng b×nh thñy tinh h×nh trô hoÆc h×nh hép dÑt, cã kÝch th­íc thÝch hîp, cã n¾p ®Ëy kÝn. N¾p cã lç ë gi÷a ®Ó l¾p b×nh g¹n cã kho¸ ®ùng dung m«i. Trong b×nh cã c¸c gi¸ ®Ó m¸ng ®ùng dung m«i vµ treo giÊy s¾c ký ®­îc thiÕt kÕ thÝch hîp cho kiÓu s¾c ký ®i lªn hay s¾c ký ®i xuèng.

ChuÈn bÞ dung m«i: Thµnh phÇn vµ tû lÖ c¸c hÖ dung m«i ®­îc quy ®Þnh trong c¸c chuyªn luËn. ViÖc trén c¸c thµnh phÇn ®­îc tiÕn hµnh trong b×nh g¹n, sau khi l¾c ®Òu, ®Ó yªn. NÕu cã t¸ch líp th× g¹n lÊy líp pha th©n n­íc, th­êng lµ líp d­íi, lµm dung m«i pha tÜnh ®Ó b·o hoµ giÊy s¾c ký sau khi ®· chÊm c¸c chÊt ph©n tÝch, cßn líp trªn dïng lµm dung m«i pha ®éng. NÕu dung m«i kh«ng t¸ch líp th× dïng chÝnh dung m«i ®ã ®Ó b·o hoµ giÊy s¾c ký.

ChuÈn bÞ giÊy: GiÊy s¾c ký lµ lo¹i giÊy ®Æc biÖt dµnh riªng cho s¾c ký, cã bÒ dµy thÝch hîp. Tuú theo kÝch th­íc cña b×nh vµ sè l­îng c¸c vÕt cÇn chÊm mµ c¾t nh÷ng khæ giÊy h×nh ch÷ nhËt thÝch hîp, chiÒu dµi däc theo thí giÊy. ChiÒu réng ph¶i nhá h¬n chiÒu dµi cña m¸ng dung m«i nh­ng kh«ng ®­îc nhá h¬n 2,5 cm. BÒ dµi ph¶i tÝnh sao cho khi treo giÊy vµo b×nh kh«ng ®­îc ®Ó ®Çu d­íi ch¹m vµo m¸ng dung m«i trong khi b·o hoµ dung m«i. Tr­êng hîp b×nh s¾c ký cã h×nh chu«ng óp th× giÊy ph¶i cuén trßn vµ cè ®Þnh b»ng mãc thñy tinh hoÆc kh©u b»ng chØ. §­êng kÝnh cña cuén giÊy ph¶i nhá h¬n ®­êng kÝnh cña ®Üa ®Ó giÊy (sau khi ®· b·o hoµ b×nh sÏ rãt dung m«i vµo ®Üa nµy) nh»m tr¸nh giÊy ch¹m vµo thµnh ®Üa.

ChÊm s¾c ký: KÎ mét ®­êng ch× m¶nh song song víi mÐp giÊy (®­êng v¹ch ®Ó chÊm s¾c ký) theo chiÒu réng vµ c¸ch mÐp giÊy 3 cm ®èi víi s¾c ký ®i lªn ®Ó sao cho c¸c vÕt chÊm kh«ng bÞ ngËp vµo dung m«i, 6 cm ®èi víi s¾c ký ®i xuèng ®Ó v¹ch chÊm kh«ng trïng víi ®òa thñy tinh ®ì giÊy mµ thÊp h¬n 2 cm khi ®Æt giÊy treo vµo m¸ng ë phÇn trªn cña b×nh.

Dïng micropipet chia ®é tíi 0,001 - 0,002 ml hoÆc mao qu¶n cã dung tÝch x¸c ®Þnh (2 ml; 5 ml; 10 ml) ®Ó chÊm c¸c dung dÞch chÊt cÇn s¾c ký thµnh vÕt cã ®­êng kÝnh kh«ng qu¸ 8 mm. Muèn gi÷ ®­êng kÝnh cña vÕt chÊm nhá, ph¶i chÊm nhanh nhiÒu lÇn, ®îi giät tr­íc kh« míi chÊm tiÕp.

L­îng chÊm vµ nång ®é dung dÞch chÊt thö ®­îc quy ®Þnh trong chuyªn luËn.

Khi chÊm nhiÒu vÕt trªn mét d¶i giÊy th× vÕt chÊm nä ph¶i c¸ch vÕt chÊm kia Ýt nhÊt lµ 30 mm.

TriÓn khai s¾c ký:

Ph­¬ng ph¸p s¾c ký ®i lªn: Rãt dung m«i lµm pha ®éng vµo m¸ng dung m«i ®Ó ®­îc mét líp dung m«i cao 2,5 cm, vµ trong tr­êng hîp pha tÜnh ®­îc chØ ®Þnh (lµ phÇn t¸ch líp phÝa d­íi khi trén hçn hîp dung m«i) th× rãt pha tÜnh vµo khe gi÷a m¸ng dung m«i vµ thµnh b×nh s¾c ký. §Ëy kÝn n¾p b×nh, ®Ó yªn trong 24 giê ë nhiÖt ®é 20 - 25oC vµ duy tr× ë nhiÖt ®é nµy trong qu¸ tr×nh tiÕp theo. Sau ®ã treo giÊy ®· chuÈn bÞ vµo b×nh, ®Ëy n¾p, ®Ó yªn tiÕp 1 giê 30 phót. TiÕp theo dïng tay vÆn ë ngoµi b×nh ®Ó h¹ tê giÊy s¾c ký vµo m¸ng dung m«i sao cho v¹ch chÊm kh«ng ngËp vµo dung m«i. TriÓn khai s¾c ký ®Õn mét thêi gian hoÆc mét kho¶ng c¸ch quy ®Þnh trong chuyªn luËn. LÊy giÊy ra, ®¸nh dÊu ngay giíi tuyÕn dung m«i vµ ®Ó kh« ngoµi kh«ng khÝ hoÆc lµm kh« b»ng kh«ng khÝ nãng cña m¸y qu¹t sÊy. Ph¶i chó ý tr¸nh ¸nh s¸ng trong suèt qu¸ tr×nh triÓn khai. Lµm hiÖn vÕt b»ng c¸ch phun thuèc thö mµu thÝch hîp, hoÆc soi d­íi ®Ìn tö ngo¹i theo quy ®Þnh cña chuyªn luËn. TÝnh gi¸ trÞ Rf vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶.

Ph­¬ng ph¸p s¾c ký ®i xuèng: Còng tiÕn hµnh t­¬ng tù nh­ s¾c ký ®i lªn, chØ kh¸c c¸c ®iÓm sau ®©y:

Rãt dung m«i lµm pha tÜnh vµo ®¸y b×nh, t¹o mét líp cao kho¶ng 2 cm; ®Æt giÊy vµo m¸ng dung m«i ë phÇn trªn b×nh, dïng mét ®òa thñy tinh ®Ó chÌn giÊy, g¸c ®Çu giÊy treo qua ®òa thñy tinh ®Ó kh«ng cho giÊy ch¹m vµo mÐp m¸ng vµ ch¹m vµo thµnh b×nh. Sau thôøi gian ñeå baõo hoøa bình vaø giaáy theo quy ñònh nhö treân, roùt pha ñoäng vaøo maùng ñöïng dung moâi ôû phía treân. Th­êng s¾c ký ®i xuèng ®­îc ¸p dông cho c¸c hçn hîp khã t¸ch vµ ph¶i ch¹y s¾c ký liªn tôc nªn ph¶i tÝnh kÕt qu¶ theo Rr.